COLUMN Deutsche Bank op omvallen

Deutsche Bank (DB) op omvallen

‘Wat nu weer’, denk ik bij het lezen van de zorgelijke berichten rondom de DB. Eerst maar even wat achtergrondinformatie ophalen. Met google krijg je met kernwoorden al snel zicht op een schat aan informatie. Wat mij ook verrast is de relatieve ouderdom van een aantal heel zorgelijke berichten over de DB. Is mij eerder niet in die mate opgevallen. Ook in het onderhavige geval spelen derivaten een belangrijke rol.

Derivaten worden financiële producten genoemd en daarmee is er een op het gehoor vriendelijke benaming gegeven aan de meest verschrikkelijke financiële transacties. Nog niet eens zo lang geleden leende een bank op de kapitaalmarkt geld door bijvoorbeeld obligaties te plaatsen. Looptijd van 5 of 10 jaar en een redelijke rentevergoeding als compensatie. De daarmee aangetrokken gelden werden dan als hypotheken aan kopers van onroerend goed uitgeleend. Uiteraard met een marge om ook nog iets te kunnen verdienen. Logisch en een begrijpelijke relatie tussen aangetrokken en uitgeleende gelden. Dat is gaan veranderen. Renteswaps kwamen er voor in de plaats.

Een paar jaar geleden heb ik een masterclass gevolgd van Prof. Dr. Henk Langendijk over gestapeld financieren. Derivaten werden daar uitvoerig behandeld. En het was inmiddels 2014 en de rust was al weer wat teruggekeerd. Toen het op de vraag aan kwam of een derivaat een ‘fout’ product was, was de stemming heel duidelijk. Het is een prima product als er maar een relatie is met een lening.

Dan nu de realiteit van vandaag.

De enige instelling die het totaal aantal derivaten bijhoudt is de Bank for International Settlements (BIS). Bijna alle centrale banken in de wereld zijn erbij aangesloten.

Uit gegevens van de BIS blijkt dat rentederivaten het meest in zwang zijn, in Nederland berucht geworden door woningcorporatie Vestia. Die wilde zich met zulke exotische speeltjes beschermen tegen een rentestijging. De onverwacht scherpe rentedaling gaf Vestia een miljardenstrop (en banken dus miljarden winst).

Omdat het ene derivaat meer waard wordt bij een rentestijging en het andere juist minder, worden de verplichtingen in de boekhouding vaak tegen elkaar weggestreept. Op de balans zijn ze niet te vinden.

Verraderlijk, want de crisis toonde dat partijen als dominostenen kunnen omvallen. Daardoor kan het ene derivaat wel geld kosten terwijl van het andere het geld niet binnenkomt, ook al heb je er recht op.

Deutsche Bank meldt zijn derivaten alleen in de toelichting op de jaarrekening: 41.940 miljard euro. Ofwel een kleine 42 biljoen in euro’s (en 47 biljoen in dollars). Dit onwaarschijnlijke bedrag komt overeen met twaalf maal de omvang van de Duitse economie. Dat is heel, heel veel.

Uit de BIS-statistieken blijkt dat de onderliggende waarde van alle derivaten 492 biljoen dollar bedraagt. De DB is in zijn eentje dus goed voor 10 procent van alle derivaten.

Wat stellen buffers bij banken eigenlijk voor als dit soort universum ontstijgende waarden zich voordoen. Het Romeinse rijk ging mede ten onder aan loodvergiftiging. En Asterix en Obelix hebben hun steentje ook wel bijgedragen. Hoe zal later de oorzaak van de ondergang van onze financiële wereld in de geschiedenisboeken worden opgeschreven. Het moet uit een hoek komen van iets waar wij nu nog geen kennis van hebben. Als er dan toch leven op die andere planeet mogelijk is, dan verdenk ik de marsmannetjes. Of zoiets……

Martin Noordzij